Yabancı Ülke Mahkemelerince Verilen Boşanma Kararlarının Türk Nüfus Kütüğüne Tescil Edilmesi

1. Genel Olarak

Yabancı Mahkeme kararlarının Türkiye'de icra edilebilmesi için Milletlerarası Özel Hukuk ve Usul Hukuku Hakkında Kanunun 50. maddesi uyarınca o yabancı mahkeme kararının  yetkili Türk mahkemesi tarafından tenfiz kararı verilmesine bağlıdır.  

 Hali hazırda Türk Mahkemelerinin bu yetkisi devam etmekle birlikte, bu kuralın bir istisnasına 17/04/2017 tarihli ve 690 sayılı Kanun Hükmünde Kararname ile ve daha sonra  01/02/2018 tarihli 7077 sayılı Yasanın 3. maddesi ile Nüfus Hizmetleri Kanununa eklenen 27/A maddesinde yer verilmiştir.  

5490 sayılı Nüfus Hizmetleri Kanununun "Yabancı ülke adlî veya idarî makamlarınca verilen boşanma kararlarının nüfus kütüğüne tescili" başlıklı 27/A maddesinde:  

"(1) Yabancı ülke adlî veya idarî makamlarınca boşanmaya, evliliğin butlanına, iptaline veya mevcut olup olmadığının tespitine ilişkin olarak verilen kararlar; bizzat veya vekilleri aracılığıyla tarafların birlikte başvurması, verildiği devlet kanunlarına göre konusunda yetkili adlî veya idarî makam tarafından verilmiş ve usulen kesinleşmiş olması ve Türk kamu düzenine açıkça aykırı bulunmaması şartlarıyla nüfus kütüğüne tescil edilir.

(2) Nüfus kütüğüne yapılacak tescil işlemleri, yurt dışında kararın verildiği ülkedeki dış temsilcilikler, yurt içinde ise Bakanlık tarafından belirlenen nüfus müdürlükleri tarafından yapılır.

(3) Bu maddede sayılan şartlar yerine getirilmediği gerekçesiyle tescil talebi reddedilen kararların Türkiye’de tanınması, 27/11/2007 tarihli ve 5718 sayılı Milletlerarası Özel Hukuk ve Usul Hukuku Hakkında Kanun uyarınca yapılır.

(4) Bu maddenin uygulanmasına ilişkin usul ve esaslar Bakanlık tarafından yönetmelikle belirlenir."

Buna göre; boşanmaya, evliliğin butlanına, iptaline veya evliliğin mevcut olup olmadığının tespitine ilişkin olarak yabancı mahkemeler ve idari makamları tarafından verilen kararlar tarafların bizzat veya birlikte başvurmaları halinde Türk nüfus kütüğüne tescil edilecektir. Bunun için öncelikle, yabancı adli veya idari makamın kararının kesinleşmesi ve kararın Türk kamu düzenine açıkça aykırı olmaması gerekir. Başvurular; yurt dışında kararın verildiği ülkedeki dış temsilcilikler, yurt içinde ise Bakanlık tarafından belirlenen nüfus müdürlüklerine yapılmalıdır. 

Bu Yasa uyarınca hazırlanan "Yabancı Ülke Adli veya İdari Makamlarınca Verilen Kararların Nüfus Kütüğüne Tescili Hakkında Yönetmelik" 07/02/2018 tarihli Resmi Gazetede yayımlanarak yürürlüğe girmiştir. 

2.  Yabancı Ülke Adli veya İdari Makamların Kararının İçeriği 

Yabancı ülke mahkemeleri veya idarî makamlarınca verilen kararlar tarafların  boşanmalarına, evliliğin butlanına, iptaline veya evliliğin mevcut olup olmadığının tespitine ilişkin olmalıdır. Bu kararlar, verildiği yabancı ülke hukukuna göre usulen kesinleşmiş bulunmalıdır. Diğer taraftan yabancı makam tarafından verilen bu kararlar Türk kamu düzenine açıkça aykırı  olmamalıdır. 

Yabancı ülke adlî veya idarî makamlarınca verilen kararlarda; velayet, iştirak nafakası, çocuk ile kişisel ilişki kurulması, mal rejimi ve tazminat gibi tenfize konu olan hüküm bulunması halinde, kararın bu bölümünün Türkiye'de icrası için taraflar 5718 sayılı Milletlerarası Özel Hukuk ve Usul Hukuku Hakkında Kanun uyarınca görevli ve yetkili mahkemelere kararın belirtilen bölümlerinin tanınması veya tenfizi için dava açılabilir. Bir diğer deyişle; yabancı ülke kararındaki "velayet, iştirak nafakası, çocuk ile kişisel ilişki kurulması, mal rejimi ve tazminat" gibi tenfize konu olan hükümler ancak Türkiye'de yetkili mahkeme tarafından tenfiz edilirse Türkiye'de icra edilebilir. 

3. Başvuru Merkezleri ve Başvuru Usulü

Yabancı ülkede verilmiş kararın aile kütüğüne işlenmesi için başvurular, kararın verildiği ülkedeki dış temsilciliklerimize, yurt içinde ise taraflardan birinin yerleşim yeri il müdürlüğüne; Türkiye’de yerleşim yeri yoksa Adana, Ankara, Antalya, Bursa, Diyarbakır, Erzurum, Gaziantep, İstanbul, İzmir, Kayseri, Konya, Kahramanmaraş, Samsun, Siirt, Sivas, Trabzon, Şanlıurfa ve Van il müdürlüklerinden birine yapılmalıdır. 

Başvurular taraflarca bizzat veya kanuni temsilcileri ya da vekilleri aracılığıyla yapılabilir. Taraflar başvurularını aynı anda birlikte yapabilecekleri gibi ayrı zamanlarda yapabilirler, ancak; ayrı ayrı müracaat edilmesi halinde her iki müracaat arasındaki süre doksan günü geçemez.

Evliliği sona ermiş kişilerin tescil talebinden önce ölmesi halinde yabancı ülke kararının aile kütüğüne tescil talebi hukuki yararı bulunanlar tarafından da yapılabilir.

Başvuru için gerekli belgeler aşağıda belirtilmiştir. 

- Başvuru Formu (ekte yer almaktadır)

- Aile kütüğüne tescili talep edilen usulüne göre onaylanmış kararın aslı ile noter veya dış temsilcilik tarafından onaylanmış veya ilgili ülkenin yetkili makamı tarafından Apostil şerhi tatbik edilerek onaylanmış Türkçe tercümesi,

- Adli veya idari makam kararında kesinleşme şerhi yok ise kararın verildiği ülke kanunlarına göre kesinleştiğine dair onaylanmış belge veya yazının aslı ile noter veya dış temsilcilik tarafından onaylanmış veya ilgili ülkenin yetkili makamı tarafından Apostil şerhi tatbik edilerek onaylanmış Türkçe tercümesi,

- Kimlik veya pasaport fotokopileri, taraflardan biri yabancı ise kimlik veya pasaportların noter tasdikli Türkçe tercümeleri, 

- Vekil aracılığı ile yapılacak müracaatlarda noter tarafından düzenlenen fotoğraflı özel vekâletnamenin aslı veya onaylanmış aslına uygun örneği,

- Yabancı ülke adlî veya idarî makamlarınca verilen kararlarla ilgili daha önce Türk mahkemelerinde açılmış ve halen görülmekte olan dava dosyası bilgileri ile varsa kararların daha önce Türk mahkemelerince kesin hükme bağlanmış olduğuna ilişkin mahkeme kararının aslı veya fotokopisi ya da Türk mahkemelerinde halen devam eden bir dava yahut tanımanın Türk mahkemelerince evvelce reddedildiğine dair karar bulunmadığı yönünde adli makamlardan alınan belge. 

Başvuruda alınan belgelerde eksiklik tespit edilenlere, belgedeki bu eksikliklerin tamamlanması için doksan günlük süre verilir. Bu süre içinde eksik belgelerin tamamlanmaması halinde başvuru reddedilir.

4. Başvuru İnceleme Komisyonu ve Çalışma Usulü

Yabancı ülke makamlarınca verilen kararların aile kütüğüne tescil işlemlerini yapmak üzere, dış temsilciliklerde ve İçişleri Bakanlığınca Nüfus İl müdürlüklerinde komisyonlar oluşturulur. İl müdürlüklerinde komisyon; valinin onayı ile ilgili vali yardımcısı başkanlığında, il nüfus müdürü, iki ilçe nüfus müdürü ve hukuk formasyonuna sahip kamu görevlisinden oluşur.

Dış temsilciliklerde komisyon ilgili büyükelçilik veya başkonsolosluk tarafından oluşturulur. Dış temsilciliklerce oluşturulacak komisyonun başında misyon şefi bulunmak kaydıyla komisyonu oluşturacak kişi sayısı ve unvanları misyon şefinin takdirindedir. Dış temsilciliklerde misyon şefi komisyona başkanlık etme yetkisini bir kariyer memuruna devredebilir.

Kurulacak Komisyonun sekretarya hizmetleri dış temsilcilikler ve il müdürlükleri tarafından yürütülür. Kararlar toplantıya katılanların oy çokluğu ile alınır. Oylamada eşitlik olması halinde başkanın taraf olduğu görüş kabul edilir. Karara katılmayan komisyon üyesi gerekçesini yazılı olarak belirtir. Komisyon, gündem olması halinde en geç on beş gün içinde toplanır. Komisyonun toplanacağı tarihler, komisyon başkanınca iş yoğunluğuna göre belirlenir.

Komisyon, yabancı ülke kararların aile kütüğüne tescilinin yapılıp yapılamayacağını mevzuat doğrultusunda inceler, karar verir ve sonucu ilgili taraflara ve il müdürlüğüne bildirir. Bu işlemler için, Nüfus İşleri Genel Müdürlüğü tarafından aynı karara dayalı mükerrer başvuruları önlemek amacıyla elektronik ortamda bir kayıt sistemi oluşturulur.

Yabancı ülke adlî veya idarî makamlarınca verilen kararla ilgili Türkiye’de açılmış ve halen devam eden veya reddedilmiş dava bulunuyorsa başvurunun reddine karar verilir. Ayrıca; Türk kamu düzenine açıkça aykırı olan kararlar gerekçesi belirtilmek suretiyle reddedilir.

Komisyonda tescile yönelik verilen kararlar dış temsilcilikler veya il müdürlüklerince yedi gün içinde aile kütüklerine tescil edilir. Yabancı ülke makamlarınca verilen kararların tesciline karar verilmesi halinde; boşanma, evliliğin butlanı, iptali veya evliliğin mevcut olup olmadığının tespiti kararlarının tarihi, kesinleşme tarihi olarak kabul edilir. Komisyonca verilen kararlarda veya tescil işlemlerinde maddi bir hata bulunduğunun sonradan anlaşılması halinde talep üzerine veya resen kararı veren komisyonca düzeltme kararı alınır.  Düzeltme kararları tarafların başvuru formunda yer alan adreslerine yazılı olarak bildirilir.

Yabancı ülke yetkili adlî veya idarî makamlarınca verilen kararların tesciline ilişkin başvurunun komisyonca reddedilmesi halinde; 5718 sayılı Kanun uyarınca yetkili aile mahkemelerine kararın tanınması veya tenfizi için dava açılabilir.

5- Sonuç

Yabancı ülke adli ve idari makamları tarafından verilen boşanma, evliliğin butlanı, iptali veya evliliğin mevcut olup olmadığının tespiti kararlarının Türkiye'de nüfus aile kütüklerine işlenmesinde kolaylık sağlanması amacıyla, Nüfus Hizmetleri Kanununda yapılan değişiklik neticesinde; yukarıda belirtilen nitelikteki kararların, Türk Mahkemesi tarafından tenfiz kararı verilmeden idari bir karar ile nüfusa tescil edilmesi mümkün hale gelmiştir. Böylece, özellikle yabancı ülkelerde ikamet eden veya yabancı ile evli olup boşanma durumunda kalan Türk vatandaşlarının tenfiz davası açma zorunluluğu  yumuşatılmıştır.   

Av. Esen YEŞİLYURT

EK: Nüfus İdaresi Başvuru Formu  

İndirmek için Tıklayın.